Алесь МасарэнкаВершы
|
||||
* * * Любовi тваёй аблачына сэрца маё залучыла – i панесла з сабой, мне пакiнуўшы боль. I калi аблачыне не выплысцi ў акiян усявышняй шчырасцi, ты не вельмi з таго журыся – ветрам сiберным абярнiся дый шугнi ў вочы мне зiмой, зледзянi жар душы маёй... I пачуццяў з’iмжэлая золь умярцвiць мой вар’яцкi боль. * * * Ты была не мне наканаваная, i грахоў маiх не зведала палон: незямная, шчырая, жаданая – уцякла з майго бяздум’я дзён. Страцiў я цябе, нецалаваную, i наўрад цi нам сустрэцца зноў... Ад грахоў маiх адмежаваная, ты жывеш сярод сваiх грахоў. Нам з табой не пасмiхнецца шчасце i расстанне сэрцы не затне. Лёсы нашы не злучыць, не скласцi – мы, як шыбiны у выбiтым акне. * * * Ходзiць сонца прамень па хаце, дагарае ў пячы агонь... Снедаць клiкае мяне мацi, рупна кiдае: – Не варонь, во, зжаўнi чаго, ды ў кантору як бы так сабе заглянi... Змарнаваў цябе шалы горад – цяпер з намi тут пажывi. Гэта мне яна кажа такое – мне, каго адпусцiла зямля?!. Я не проста слыву iзгоем – адшчапенец народны я. Мне да фенi – зямеля-фермер, i да лямпачкi – бiзнесмен. Я парваў на пустое нервы, я – ахвяра крутых перамен. Не гультай-абiбок, не распуста – постсавецкай эпохi гусь. У душы маёй – чыста i пуста... Не крычу я: «Жыве Беларусь!» Я – нiякi. I я – нiчыйны. У мяне радзiмы няма. Я – нуклiд радыяцыйны, i ў душы маёй – стынь-зiма. * * * Нiколi ўжо не вярнуцца таму, што раней было – юначых гадоў шалапуцтва высока ў аблокi сплыло i знiкла за даляглядам, i я ўжо не той цяпер – на змену ружовым бравадам чырвоны прыйшоў недавер: не веру нi д’яблу, нi чорту, нi ў партыi Ка ды Бэ, нi ў ленiнскую кагорту, з назоваю КДБ. Над апраметнаю кручай саб’юць не мой зоркалёт... Душы сваёй неўмiручай бачу натхнёны палёт! СОН Бог, здаецца, даў мне ўсё, i – не даў нiчога... У мяне ў руках кассё, а каса – у Бога. Крылаў Бог пашкадаваў, але – даў мне мары, каб у думках я лятаў за чорныя хмары... Ён i ворагаў мне даў – хiтрых крывасмокаў. У палон да iх загнаў – не мiргнуў i вокам. Даў упэўненасць i гнеў, ды пазбавiў сiлы... Я пятлю на шыi меў – ёй мяне душылi. А як выслiзнуў з пятлi – Бог прыплюснуў вока: – Стой абенаж на зямлi... До спаць, лежабока! Я прачнуўся – i ўключыў радыёпрыёмнiк. I пачуў, што масквiчы, бэсцяць Карлаў помнiк. А пасля пачуў, што я – насамрэч свабодны... Байкай кормяць салаўя, калi той галодны. * * * Боль... Хаваю боль... Хаваю боль свой... Хаваю боль свой у сабе, як у дарог бясконцасць – думкi... Нам сталi скрухай пацалункi – мы развiталiся ў журбе... Хаваю боль свой... Хаваю боль... Боль... * * * Манкурты... Кругом манкурты, прадажнай брацii брудзь; сумлення свайго банкруты, бяспамяцтва – каламуць. Нiкому нiхто нiчога – пустой душы каментар... Манкуртаў не судзяць строга – манкуртам плююць у твар. * * * Стамлёныя гады – плывуць у часу вечнасць... I мы брыдзем бяспечна ў святое нiкуды. Запознены адчай за намi следам крочыць... I не ўцячы, не збочыць у прамiнулы рай. * * * Пачуццяў плынь – адданасцi выток, душы невычарпальная крынiца. Маё сягоння шыецца знарок у тваю ноч, каб заўтрам абудзiцца. Няма мiж нас акрэсленай мяжы, не iснуе мiж намi перашкоды... Нас паслязаўтра выбавiць з iлжы i паяднае праўдай назаўсёды. * * * А нам – не жыць душа ў душу: нас блiзкасць адчуджае. I я па-чорнаму грашу – каханне дагарае, i дым яго – святы падман... I ты, ужо чужая, плывеш хмурынкаю ў туман, што поплаў акрывае. * * * Узараў я лёсу поле i засеяў камянямi... А дзе воля – там i доля гнеўна звонiць кайданамi. А дзе радасць – вецер свiшча i ваўкi снуюць гайнямi. А дзе шчасце – там кладзiшча спелiць вечнасць пад крыжамi. * * * У.Н. Цячэ ракой жыццё зямное, у бераг хваляй iмпарт плешча. Мне падабаецца чужое, а дорага – сваё, канешне. Каб лёсу шлях пераiначыць – радзiмы кут трэба пакiнуць?.. Ды лепш сканаць тут у нястачы, чым за мяжой духоўна згiнуць. Тут i няўежна-алкагольна, i моташна-радыяцыйна... Затое думаецца вольна i марыцца безнастальгiйна. * * * Правалы памяцi – хвароба вырачэнцаў: як нi круцi – усё сыдзе на клiн. Людзей – сланечнiкаў-паварачэнцаў – зашмат, i сонца не хапае iм. Правалы памяцi не лечуць эскулапы – да вырачэнца ведзьмака вядуць, i той вяртае небараку лапы, каб браць не мог, i – хвост, каб мог вiльнуць. * * * Сваю адзiноту змяшаў я з паветрам спякотнага лета. I ў квеценi разнатраўя выспелiў мару паэта. Няўдачу i скруху завабiў спяваць мне бадзёрыя маршы. Мужчынскую рыфму абабiў, з жаночаю павянчаўшы. Радкоў завiрушная замяць – бяссоння майго спадкаемца – урэжацца некаму ў памяць i кветкаю ляжа на сэрца. * * * Душа парожняй не бывае – у ёй жыве захоўны ген, якi пражытае складае ў скарбонку жыццяперамен. Душа чаруе i натхняе – у ёй зiхцiць духоўны ген, якi ўсё добрае зважае, а злому дакляруе тлен. Душа – адвечна маладая, царуе ў ёй любовi ген, якi нiдзе не прападае, i не здаецца на абмен. * * * Вера i надзея – як блiзняткi, пырхаюць па ўлоннi праўды-маткi. Iм у адзiноце не жывецца – без надзеi праўда не даецца, а без веры – праўда безнадзейна... А без праўды – жытка лiхадзейна. * * * Нiне Вокны паразумення без шкла... Ты ў маё трызненне ўвайшла. Веi – чароўных мрояў парыў – здзеялi са мной тое, што ўснiў... Вусны, бы дзве ракi – у адной. Сэрцы – два жаўрукi над зямлёй. * * * Чараўнiца, я мроi свае не ўжывiў у капрызы твае. I застаўся, як быў, сам сабой i не трызнiў нiколi табой. Непарушная велiч мяжы, да якое бяжы не бяжы – ад сябе анiяк не ўцячэш... На мяжы запаветнай памрэш. Амываючы рэк берагi, слёзна плачуць лiхiя снягi – iм чароўныя мрояцца сны ў акiяне цяжарнай вясны. * * * У агнявiцы вачэй тваiх палымнеюць двое... А каго ты кахаеш з iх – у сакрэце тое. Падуладная гнёту дзён, ты – клоун на дроце... Упадзеш – то i я, i ён згiнем у самоце. ТЫДЗЕНЬ Стаў такi ўжо ён парваны, тыдзень мой, – аж проста жах! Не пiшу – сяджу ўзлаваны, быццам на сямi нажах... Ён увесь непрадказальны – вычварае абы-што: панядзелак – птушкай шальнай залятае мне ў акно; а аўторак – пахвiлiнна ўсё хапаецца за плот, нiбы корак з бутлi вiннай, цягне ён каторы год; серада – крутой паненкай увалiлася ў пакой i вiхруе полькай-енькай, ды ўсё брыкае нагой; а чацвер – падумаць хто б мог! – не чытае вершы – рве... З пятнiцай – усё-ткi ёсць Бог! – супакоiў я чацвер. Ад суботы шмат залежыць – я i ў ценю, i ў святле... У нядзелю верш кунежыць буду ў лесе пры цяпле! * * * У тваiх словах – рэўнасць i пяшчота. У тваiм позiрку – самоты цiшыня. Дваякасцi душы тваёй згрызота – маёй душы зацятай дабрыня. Гартаю свайго дзённiка старонкi – круты вiхор пажоўклага лiсця... I голас твой, як прочырк рыскi тонкай, закрэслiвае сэнс майго жыцця. ПАВЕЎНА Павеўна – найпрывабная жанчына. Яна з iм побач, нiбы жонка, крочыць. Знямела сэрца... I з яе вачыма гуляць усчалi шала яго вочы. Нiчога дзiўнага – усё тут зразумела: яна – багiня, ён – абраннiк ейны... Спынiлiся. I ён спытаў нясмела: – Вы, часам, не сама Павеўна? – Я – Павеўна?.. Хто ж яна такая? – Багiня чараў, што не знае стомы... – А вы цi не жыхар зямнога раю? – Я – Анатоль... Паэт усiм вядомы. – Дык што вам ад мяне, паэце, трэба? – Я вашаю красою паланёны... – З красы не п’юць расы... Ды бачыць неба – мяне сам Бог справадзiў у гулёны. – Як разумець мне вашу шчырасць гэту? – А так... Купiце на ўсю ноч мяне вы... – Ды што вы, што вы!.. Беднаму паэту лепш скачанець ад вiннае залевы, чымся красу, падобную на вашу, не пакахаўшы, гвалтаваць за плату. – Ну што ж, вы самi заварылi кашу... Хадземце, Толя, да мяне «на хату»! – Памаўзна пасмiхаецца малодка, юрлiвы бляск яе вачэй палонiць... У вiр жыцця абрынулася лодка, якую за паэта д’ябал гонiць. ДОМ ПАМЯЦI Мой дом згiбеў. Але не згiнуў – падмурак нашых летуценняў урос, як дуб, усiм карэннем у цвёрдакаменную глiну. Цяпла твайго няма даўно тут – шпалеры збляклi, цвiль на столi... Ды каб твая на тое воля – вярнуў бы ўсё ў былую цноту! Мой дом жыве не без фантазiй – маснiц шырокiя палосы ў начы рыпяць, нiбы калёсы, што век не зналi каламазi. А што ў iм творыцца з пахмелля, калi адзiн, за печчу недзе, ляжу якраз мо па абедзе, i ў пляшцы анi кроплi зелля!.. Мой дом нiчога мне не кажа – жуда душу маю руйнуе... Ён па табе, мой дом, сумуе i чорнай фарбай сцены мажа. * * * Трывожаць думкi перад сном – бы конi, скачуць табуном. На раздарожжы – лiха замашна грозiць трапкачом, рагоча, круцiцца ваўчком, а побач з iм – чарцiха... Вiруе ў сэрцы крыгалом – паводкi плынь тугiм крылом з душы яго, мурзiхi, нiбы шархоткiм памялом, змывае брудзi даўняй тло... Не дастае чарцiхi. I дум яго нямы дакор, нiбы апоўзень скальны з гор, узлёг на карак лiху... Мiгценне мiтуслiвых зор яго настрою насупор уз’юрвае чарцiху. * * * Яшчэ не спалены масты. I мне штоночы снiшся ты – нiбыта да цябе плыву, як i раней, табой жыву... I сэнс у гэтым нейкi ёсць: табе аддаў я маладосць. Быў твой кароль – любовi рыцар. Ты з гэтым не магла змiрыцца: цябе здаволiў бы – як раб, а стаў – гарыдавец, сатрап... Нарэшце – твой дамашнi госць. I сэнс у гэтым нейкi ёсць. Ды я не згодны ў скрусе жыць – iду масты нашы палiць: з табой i госцем мне не ўжыцца... Душа – бiкфордаў шнур – iскрыцца. Гараць масты – мая дуросць. I сэнс у гэтым нейкi ёсць! * * * Снiлася: дастаў я з неба зорку, ды не ведаў, што мне з ёй рабiць. З зоркай на зямлю не мог ступiць з каланчы пажарнай на пагорку. Зорка мне не апякла далоняў, бо, як лёд, халодная была. Зблiзу не вiдаць яе святла – жабка шэрая з балотнiх тоняў. Адпусцiць я мусiў паланянку – хай жыве ў халоднай вышынi... Зыркаю лагодай цiшынi зорка мне смяялася да ранку. * * * Мне твой анёлак быстракрылы стралой працяць лучае сэрца... А ты сакочыш: «Любы... Мiлы... Твая навек – да самай смерцi...» Струна зумклiвая – каханне. Душа напятая – ляйчына. Каскады слоў твайго прызнання – маёй маўклiвасцi прычына. Струна парваная – расстанне. Душа знябытая – апрыкласць... Тваё зацятае маўчанне – маёй усцешнасцi нязвыкласць. * * * Гусi ў небе крычаць... Думкi ў вырай ляцяць... Над сцюдзёнай ракой стыне сум-непакой. Што зрабiць я магу, каб спатолiць тугу? Дзе халоднай зiмой мне сустрэцца з табой? Нашых сэрцаў цяплынь – вiракрутная плынь – ператворыцца ў лёд цi намые нам брод?.. * * * Адчуванне, як i прызнанне, праяўляе душы абрыс, як маё без цябе блуканне, так i твой да мяне капрыз. Ад даверу – цяплее ўсмешка, сэрца б’е вясельна ў званы... Фотастужку – кахання сцежку – раздрукуюць шчаслiвыя сны. * * * Мы не зважалi на няўдачы – i холад ложка па начах сваёй адданасцю сабачай дрыжаў прытоена ў вачах. Нас супакойвалi мiжволi пакута цiхая i гнеў... I холад ложка ў жырандолi цярпення нашага скалеў. ШАБАШНIК У далёкiм краю навальнiчным, дзе душу яго крэсляць маланкi, ён шукае багацця крынiцу... Ён паверыў у сэнс абяцанкi. Ад празмерна пажаднай спадзевы ён пазбыўся i сну, i спакою... Выйсце з чорна-жыццёвай залевы – адно ў бездань унiз галавою. А яму акурат бы вярнуцца да старое бацькоўскае хаты, у аратая абярнуцца – i ён стаў бы нязмерна багаты. * * * Ахалодзь мяне, ахалодзь – мiма грэшнiка не праходзь: у палонку – на дно душы – акунуць мяне паспяшы. Я здранцвею – i той жа мiг апынуся ў грахах тваiх... Мы займеем надзейны схоў у разлiве сваiх грахоў. * * * Ты ёсць... Але цябе няма – залевай з памяцi сышла. А можа – ёсць, як i была: адно стаiлася зярняткам, каб даказаць пасля нашчадкам, што мной адным толькi й жыла?.. * * * Жыццё маё – не чад-атрута, аднак жа i не водар бэзу. Пакуль зямельных сервiтутаў нiдзе сабе я не нарэзаў. I бровар мой не польскай фiрмы – звычайны змеявiк з карытам, ды самагон аж б’е пад фiбры душы расхрыстана-адкрытай. Навошта мне тыя Канары? Не трэба мне i канароткi... Цi хто забыў, як камунары iрвалi таўстасумаў глоткi? Сягоння – камуняк нашчадкi сядзяць на кучах залатовак, i камунiзма здань на пяткi наступiць iм абавязкова. * * * Усё, што мне наканавана, перацярплю, перахварэю... Удзячны я i сцюж-барэю, i баргузiну-смерчавею – iх моцаю мая нiрвана была як след угартавана. Жыву спакойна, без аглядкi, не лезу на ражно рэжыму... I спачуваю пiлiгрыму, якi знайшоў i ў нас нажыву: пячэ бульбяныя аладкi дый прадае... I анiгадкi. * * * Я раб амбiцыi тваёй... I ўсё таму, каб стаць пакорцам i паглядзець, а што з тым сонцам, якое ў цемрадзi начной маю кружыла галаву?.. А ты – рукамi цудатворцы – на залатой танюткай шворцы мяне трымала над зямлёй. Спынiць бы гэта заляцанне!.. Ды не апрыклi пацалункi, i доўжым мы свае стасункi ад павiтання – да расстання. Бадай ужо такi й прывыклi прымаць сумнiўныя дарункi... Жыцця нялёгкiя варункi – вытокi грэшнага кахання. * * * I ты нiколi там не будзеш, дзе я не быў. I гэтак жа мяне забудзеш, як я забыў. I старасць брыдкаю чартоўкай сустрэне нас. I нам захочацца iзноўку ў кахання час. За рэчкай Проняй, у шыпшыне, наш першы схоў, дзе я шаптаў табе, дзяўчыне, пра цноту сноў, i ты даверлiва маўчала, а я гарэў... Нам сойка нешта ўсё крычала, i золак млеў. * * * Нiтку часу лёс прадзе, не зважаючы на Бога... Я пазнаў сябе, старога, па кудзелi-барадзе. Нiтку лёсу смерць парве, i канцоў ужо не звяжаш... А пра смерць адно i скажаш: «Бач, у барадзе жыве!» * * * З ночы ў ноч плятуцца грэшныя сны: я з тваiх воч збег у абдымкi вясны. Кахання песню мы не дапелi зiмой. Напрадвеснi ты мне стала чужой – завязь жадання ахвяравала багам... Скруха дазвання лета знiшчыла нам. Хто вiнаваты – восень не скажа, не. Вецер кудлаты песню за нас дапяе. * * * У сiло майго сэрца ты патрапiла як i дзеля чаго?.. Знарок цi няўзнак акрыла яго гострых ружаў каберцам? Цi хоць чуеш, як джалiць вусны твае мой боль няўцешна–пякучы?.. Як жа мне з табой, ружай калючай, жыць-гаспадарыць? ЮНАЧАЕ Смуга дрыготкая плыве нямой усмешкай. На вейках зiхацiць крышталiкамi лёд. Пагляд вачэй тваiх з-пад месяцовых стрэшкаў завеяй белаю ахарашыў сумёт. Расстанне iгнаруюць нашы рукi – не хочаць расчапляцца – ну нiяк!.. Варожка-ноч збiрае пацалункi ў Вялiкае Мядзведзiцы чарпак. * * * Выток узнёсласцi нязвычны – буслiны па-над хатай клёкат мне доўжыць мой настрой лiрычны: жыву паэзiяй высокай. На чысты аркуш – друкаванкай! – радкi кладуцца, быццам iх я бяру гатовымi з буслянкi, дзе вершамi трызнiць буслiха. 15. 08. 2000 г. * * * Густы дзiрван прарос праз нашы сэрцы. I спапялiць яго няма ўжо як: нам жыць не хочацца, амаль як i памерцi, – пайсцi б за небакарай, ды хтось задзьмуў маяк. Аслеплi нашы вочы й душы ўстылi. З аўчынку нам здаецца Божы свет. Жывыя кружым мы скрай продкавай магiлы – за намi чосыць хiжы прайдзiсвет. Нас душыць прайдзiсвет. 16. 08. 2000 г. |
||||
Гасцеўню наведалi: | ||||
Алесь Пашкевiч | ||||
Вершы. З новай кнiгi «Скiнiя» | ||||
Генадзь Пашкоў | ||||
Вершы | ||||
Лявон Вашко | ||||
Абы цiха. Апавяданне | ||||
Аксана Спрынчан | ||||
Вершы | ||||
Алесь Масарэнка | ||||
Адзiнокi. Прыпавесць | ||||