Алесь Масарэнка

Вершы

 

Алесь Масарэнка  
         
   


* * *

Любовi тваёй аблачына 
сэрца маё залучыла –

i панесла з сабой,
мне пакiнуўшы боль.

I калi аблачыне не выплысцi
ў акiян усявышняй шчырасцi,

ты не вельмi з таго журыся –
ветрам сiберным абярнiся

дый шугнi ў вочы мне зiмой,
зледзянi жар душы маёй...

I пачуццяў з’iмжэлая золь
умярцвiць мой вар’яцкi боль.


* * *

Ты была не мне наканаваная,
i грахоў маiх не зведала палон:
незямная, шчырая, жаданая –
уцякла з майго бяздум’я дзён.

Страцiў я цябе, нецалаваную,
i наўрад цi нам сустрэцца зноў...
Ад грахоў маiх адмежаваная,
ты жывеш сярод сваiх грахоў.

Нам з табой не пасмiхнецца шчасце
i расстанне сэрцы не затне.
Лёсы нашы не злучыць, не скласцi – 
мы, як шыбiны у выбiтым акне.


* * *

Ходзiць сонца прамень па хаце,
дагарае ў пячы агонь...
Снедаць клiкае мяне мацi,
рупна кiдае: – Не варонь, 

во, зжаўнi чаго, ды ў кантору
як бы так сабе заглянi...
Змарнаваў цябе шалы горад –
цяпер з намi тут пажывi.

Гэта мне яна кажа такое –
мне, каго адпусцiла зямля?!.
Я не проста слыву iзгоем –
адшчапенец народны я.

Мне да фенi – зямеля-фермер,
i да лямпачкi – бiзнесмен.
Я парваў на пустое нервы,
я – ахвяра крутых перамен.

Не гультай-абiбок, не распуста –
постсавецкай эпохi гусь.
У душы маёй – чыста i пуста...
Не крычу я: «Жыве Беларусь!»

Я – нiякi. I я – нiчыйны.
У мяне радзiмы няма.
Я – нуклiд радыяцыйны,
i ў душы маёй – стынь-зiма.


* * *

Нiколi ўжо не вярнуцца
таму, што раней было –
юначых гадоў шалапуцтва
высока ў аблокi сплыло

i знiкла за даляглядам,
i я ўжо не той цяпер –
на змену ружовым бравадам
чырвоны прыйшоў недавер:

не веру нi д’яблу, нi чорту,
нi ў партыi Ка ды Бэ,
нi ў ленiнскую кагорту,
з назоваю КДБ.

Над апраметнаю кручай
саб’юць не мой зоркалёт...
Душы сваёй неўмiручай
бачу натхнёны палёт!


СОН

Бог, здаецца,
даў мне ўсё,
i – не даў нiчога...
У мяне ў руках 
кассё,
а каса – у Бога.

Крылаў Бог 
пашкадаваў,
але – даў мне мары,
каб у думках 
я лятаў
за чорныя хмары...

Ён 
i ворагаў мне даў –
хiтрых крывасмокаў.
У палон да iх 
загнаў –
не мiргнуў i вокам.

Даў упэўненасць 
i гнеў,
ды пазбавiў сiлы...
Я пятлю 
на шыi меў –
ёй мяне душылi.

А як выслiзнуў 
з пятлi –
Бог прыплюснуў вока:
– Стой абенаж
на зямлi...
До спаць, лежабока!

Я прачнуўся –
i ўключыў
радыёпрыёмнiк.
I пачуў,
што масквiчы,
бэсцяць Карлаў помнiк.

А пасля пачуў,
што я –
насамрэч свабодны...
Байкай кормяць 
салаўя,
калi той галодны.


* * *

Боль...
Хаваю боль...
Хаваю боль свой...
Хаваю боль свой у сабе,
як у дарог бясконцасць – думкi...
Нам сталi скрухай пацалункi –
мы развiталiся ў журбе...
Хаваю боль свой...
Хаваю боль...
Боль...


* * *

Манкурты... Кругом манкурты,
прадажнай брацii брудзь;
сумлення свайго банкруты,
бяспамяцтва – каламуць.

Нiкому нiхто нiчога –
пустой душы каментар...
Манкуртаў не судзяць строга –
манкуртам плююць у твар.


* * *

Стамлёныя гады –
плывуць у часу вечнасць...
I мы брыдзем бяспечна
ў святое нiкуды.

Запознены адчай
за намi следам крочыць...
I не ўцячы, не збочыць
у прамiнулы рай.


* * *

Пачуццяў плынь – адданасцi выток,
душы невычарпальная крынiца.
Маё сягоння шыецца знарок
у тваю ноч, каб заўтрам абудзiцца.

Няма мiж нас акрэсленай мяжы,
не iснуе мiж намi перашкоды...
Нас паслязаўтра выбавiць з iлжы
i паяднае праўдай назаўсёды.


* * *

А нам –
не жыць душа ў душу:
нас блiзкасць адчуджае.
I я па-чорнаму грашу –
каханне дагарае,
i дым яго – святы падман...
I ты,
ужо чужая,
плывеш хмурынкаю
ў туман,
што поплаў акрывае.


* * *

Узараў я лёсу поле
i засеяў камянямi...
А дзе воля – там i доля
гнеўна звонiць кайданамi.

А дзе радасць – вецер свiшча
i ваўкi снуюць гайнямi.
А дзе шчасце – там кладзiшча
спелiць вечнасць пад крыжамi.


* * *

    У.Н.

Цячэ ракой жыццё зямное,
у бераг хваляй iмпарт плешча.
Мне падабаецца чужое,
а дорага – сваё, канешне.

Каб лёсу шлях пераiначыць – 
радзiмы кут трэба пакiнуць?..
Ды лепш сканаць тут у нястачы,
чым за мяжой духоўна згiнуць.

Тут i няўежна-алкагольна,
i моташна-радыяцыйна...
Затое думаецца вольна
i марыцца безнастальгiйна.


* * *

Правалы памяцi – 
хвароба вырачэнцаў: 
як нi круцi – 
усё сыдзе на клiн.
Людзей – сланечнiкаў-паварачэнцаў –
зашмат,
i сонца не хапае iм.

Правалы памяцi 
не лечуць эскулапы –
да вырачэнца ведзьмака вядуць,
i той вяртае небараку лапы,
каб браць не мог, 
i – хвост, 
каб мог вiльнуць.


* * *

Сваю адзiноту змяшаў я
з паветрам спякотнага лета.
I ў квеценi разнатраўя
выспелiў мару паэта.

Няўдачу i скруху завабiў
спяваць мне бадзёрыя маршы.
Мужчынскую рыфму абабiў,
з жаночаю павянчаўшы.

Радкоў завiрушная замяць –
бяссоння майго спадкаемца –
урэжацца некаму ў памяць 
i кветкаю ляжа на сэрца.


* * *

Душа парожняй не бывае –
у ёй жыве захоўны ген,
якi пражытае складае
ў скарбонку жыццяперамен.

Душа чаруе i натхняе –
у ёй зiхцiць духоўны ген,
якi ўсё добрае зважае,
а злому дакляруе тлен.

Душа – адвечна маладая, 
царуе ў ёй любовi ген,
якi нiдзе не прападае,
i не здаецца на абмен.


* * *
 
Вера i надзея – як блiзняткi,
пырхаюць па ўлоннi праўды-маткi.

Iм у адзiноце не жывецца –
без надзеi праўда не даецца,

а без веры – праўда безнадзейна...
А без праўды – жытка лiхадзейна.


* * *

   Нiне


Вокны паразумення
без шкла...
Ты ў маё трызненне
ўвайшла.

Веi – чароўных мрояў
парыў  –
здзеялi са мной тое,
што ўснiў...

Вусны, бы дзве ракi –
у адной.
Сэрцы – два жаўрукi
над зямлёй. 


* * *

Чараўнiца, я мроi свае
не ўжывiў у капрызы твае.
I застаўся, як быў, сам сабой
i не трызнiў нiколi табой.

Непарушная велiч мяжы,
да якое бяжы не бяжы –
ад сябе анiяк не ўцячэш...
На мяжы запаветнай памрэш.

Амываючы рэк берагi,
слёзна плачуць лiхiя снягi –
iм чароўныя мрояцца сны
ў акiяне цяжарнай вясны.


* * *

У агнявiцы вачэй тваiх
палымнеюць двое...
А каго ты кахаеш з iх –
у сакрэце тое.

Падуладная гнёту дзён,
ты – клоун на дроце...
Упадзеш – то i я, i ён
згiнем у самоце.


ТЫДЗЕНЬ

Стаў такi ўжо ён парваны,
тыдзень мой, – аж проста жах!
Не пiшу – сяджу ўзлаваны,
быццам на сямi нажах...

Ён увесь непрадказальны – 
вычварае абы-што:
панядзелак – птушкай шальнай
залятае мне ў акно;

а аўторак – пахвiлiнна
ўсё хапаецца за плот,
нiбы корак з бутлi вiннай,
цягне ён каторы год;

серада – крутой паненкай
увалiлася ў пакой
i вiхруе полькай-енькай,
ды ўсё брыкае нагой;

а чацвер – падумаць хто б мог! –
не чытае вершы – рве...
З пятнiцай – усё-ткi ёсць Бог! –
супакоiў я чацвер.

Ад суботы шмат залежыць –
я i ў ценю, i ў святле...
У нядзелю верш кунежыць
буду ў лесе пры цяпле!


* * *

У тваiх словах – 
рэўнасць i пяшчота.
У тваiм позiрку – 
самоты цiшыня.
Дваякасцi душы 
тваёй згрызота –
маёй душы 
зацятай дабрыня.

Гартаю свайго 
дзённiка старонкi –
круты вiхор 
пажоўклага лiсця...
I голас твой, 
як прочырк рыскi тонкай,
закрэслiвае 
сэнс майго жыцця.


ПАВЕЎНА

Павеўна – найпрывабная жанчына.
Яна з iм побач, нiбы жонка, крочыць.
Знямела сэрца... I з яе вачыма
гуляць усчалi шала яго вочы.

Нiчога дзiўнага – усё тут зразумела:
яна – багiня, ён – абраннiк ейны...
Спынiлiся. I ён спытаў нясмела:
– Вы, часам, не сама Павеўна?

– Я – Павеўна?.. Хто ж яна такая?
– Багiня чараў, што не знае стомы...
– А вы цi не жыхар зямнога раю?
– Я – Анатоль... Паэт усiм вядомы.

– Дык што вам ад мяне, паэце, трэба?
– Я вашаю красою паланёны...
– З красы не п’юць расы... Ды бачыць неба –
мяне сам Бог справадзiў у гулёны.

– Як разумець мне вашу шчырасць гэту?
– А так... Купiце на ўсю ноч мяне вы...
– Ды што вы, што вы!.. Беднаму паэту
лепш скачанець ад вiннае залевы,

чымся красу, падобную на вашу,
не пакахаўшы, гвалтаваць за плату.
– Ну што ж, вы самi заварылi кашу...
Хадземце, Толя, да мяне «на хату»! –

Памаўзна пасмiхаецца малодка,
юрлiвы бляск яе вачэй палонiць...
У вiр жыцця абрынулася лодка,
якую за паэта д’ябал гонiць.


ДОМ ПАМЯЦI

Мой дом згiбеў. Але не згiнуў –
падмурак нашых летуценняў
урос, як дуб, усiм карэннем
у цвёрдакаменную глiну.

Цяпла твайго няма даўно тут –
шпалеры збляклi, цвiль на столi...
Ды каб твая на тое воля –
вярнуў бы ўсё ў былую цноту!

Мой дом жыве не без фантазiй –
маснiц шырокiя палосы
ў начы рыпяць, нiбы калёсы, 
што век не зналi каламазi.

А што ў iм творыцца з пахмелля,
калi адзiн, за печчу недзе,
ляжу якраз мо па абедзе,
i ў пляшцы анi кроплi зелля!..

Мой дом нiчога мне не кажа –
жуда душу маю руйнуе...
Ён па табе, мой дом, сумуе
i чорнай фарбай сцены мажа.


* * *

Трывожаць думкi перад сном –
бы конi, скачуць табуном.
На раздарожжы – лiха
замашна грозiць трапкачом,
рагоча, круцiцца ваўчком,
а побач з iм – чарцiха...

Вiруе ў сэрцы крыгалом –
паводкi плынь тугiм крылом
з душы яго, мурзiхi,
нiбы шархоткiм памялом,
змывае брудзi даўняй тло...
Не дастае чарцiхi.

I дум яго нямы дакор,
нiбы апоўзень скальны з гор, 
узлёг на карак лiху...
Мiгценне мiтуслiвых зор
яго настрою насупор
уз’юрвае чарцiху.


* * *

Яшчэ не спалены масты.
I мне штоночы снiшся ты –
нiбыта да цябе плыву,
як i раней, табой жыву...
I сэнс у гэтым нейкi ёсць:
табе аддаў я маладосць.

Быў твой кароль – любовi рыцар.
Ты з гэтым не магла змiрыцца:
цябе здаволiў бы – як раб,
а стаў – гарыдавец, сатрап...
Нарэшце – твой дамашнi госць.
I сэнс у гэтым нейкi ёсць.

Ды я не згодны ў скрусе жыць –
iду масты нашы палiць:
з табой i госцем мне не ўжыцца...
Душа – бiкфордаў шнур – iскрыцца.
Гараць масты – мая дуросць.
I сэнс у гэтым нейкi ёсць!


* * *

Снiлася: дастаў я з неба зорку,
ды не ведаў, што мне з ёй рабiць.
З зоркай на зямлю не мог ступiць
з каланчы пажарнай на пагорку.

Зорка мне не апякла далоняў,
бо, як лёд, халодная была.
Зблiзу не вiдаць яе святла –
жабка шэрая з балотнiх тоняў.

Адпусцiць я мусiў паланянку –
хай жыве ў халоднай вышынi...
Зыркаю лагодай цiшынi
зорка мне смяялася да ранку.


* * *

Мне твой анёлак быстракрылы
стралой працяць лучае сэрца...
А ты сакочыш: «Любы... Мiлы...
Твая навек – да самай смерцi...»

Струна зумклiвая – каханне.
Душа напятая – ляйчына.
Каскады слоў твайго прызнання –
маёй маўклiвасцi прычына.

Струна парваная – расстанне.
Душа знябытая – апрыкласць...
Тваё зацятае маўчанне –
маёй усцешнасцi нязвыкласць.


* * *

Гусi ў небе крычаць...
Думкi ў вырай ляцяць...

Над сцюдзёнай ракой
стыне сум-непакой.

Што зрабiць я магу,
каб спатолiць тугу?

Дзе халоднай зiмой
мне сустрэцца з табой?

Нашых сэрцаў цяплынь – 
вiракрутная плынь – 

ператворыцца ў лёд
цi намые нам брод?..


* * *

Адчуванне, як i прызнанне,
праяўляе душы абрыс,
як маё без цябе блуканне,
так i твой да мяне капрыз.

Ад даверу – цяплее ўсмешка,
сэрца б’е вясельна ў званы...
Фотастужку – кахання сцежку –
раздрукуюць шчаслiвыя сны.


* * *

Мы не зважалi на няўдачы – 
i холад ложка па начах
сваёй адданасцю сабачай
дрыжаў прытоена ў вачах.

Нас супакойвалi мiжволi
пакута цiхая i гнеў...
I холад ложка ў жырандолi
цярпення нашага скалеў.


ШАБАШНIК

У далёкiм краю навальнiчным,
дзе душу яго крэсляць маланкi,
ён шукае багацця крынiцу...
Ён паверыў у сэнс абяцанкi.

Ад празмерна пажаднай спадзевы
ён пазбыўся i сну, i спакою...
Выйсце з чорна-жыццёвай залевы –
адно ў бездань унiз галавою.

А яму акурат бы вярнуцца
да старое бацькоўскае хаты,
у аратая абярнуцца –
i ён стаў бы нязмерна багаты.


* * *

Ахалодзь мяне, ахалодзь – 
мiма грэшнiка не праходзь:
у палонку – на дно душы –
акунуць мяне паспяшы.

Я здранцвею – i той жа мiг
апынуся ў грахах тваiх...
Мы займеем надзейны схоў
у разлiве сваiх грахоў.


* * *

Ты ёсць...
Але цябе няма –
залевай з памяцi сышла.
А можа – 
ёсць, як i была:
адно стаiлася зярняткам,
каб даказаць пасля
нашчадкам, 
што мной адным
толькi й жыла?..


* * *

Жыццё маё – не чад-атрута, 
аднак жа i не водар бэзу.
Пакуль зямельных сервiтутаў
нiдзе сабе я не нарэзаў.

I бровар мой не польскай фiрмы –
звычайны змеявiк з карытам,
ды самагон аж б’е пад фiбры
душы расхрыстана-адкрытай.

Навошта мне тыя Канары?
Не трэба мне i канароткi...
Цi хто забыў, як камунары
iрвалi таўстасумаў глоткi?

Сягоння – камуняк нашчадкi
сядзяць на кучах залатовак,
i камунiзма здань на пяткi
наступiць iм абавязкова.


* * *

Усё, што мне наканавана,
перацярплю, перахварэю...
Удзячны я i сцюж-барэю,
i баргузiну-смерчавею –
iх моцаю мая нiрвана
была як след угартавана.

Жыву спакойна, без аглядкi,
не лезу на ражно рэжыму...
I спачуваю пiлiгрыму,
якi знайшоў i ў нас нажыву:
пячэ бульбяныя аладкi 
дый прадае... I анiгадкi. 


* * *

Я раб амбiцыi тваёй...
I ўсё таму, 
каб стаць пакорцам
i паглядзець, а што з тым сонцам,
якое ў цемрадзi начной
маю кружыла галаву?..
А ты – рукамi цудатворцы –
на залатой танюткай шворцы
мяне трымала над зямлёй.

Спынiць бы гэта заляцанне!..
Ды не апрыклi 
пацалункi,
i доўжым мы свае стасункi
ад павiтання – да расстання.
Бадай ужо такi й прывыклi
прымаць сумнiўныя дарункi...
Жыцця нялёгкiя варункi –
вытокi грэшнага кахання.


* * *

I ты нiколi там не будзеш,
дзе я не быў.
I гэтак жа мяне забудзеш,
як я забыў.

I старасць брыдкаю чартоўкай
сустрэне нас.
I нам захочацца iзноўку
ў кахання час.

За рэчкай Проняй, у шыпшыне, 
наш першы схоў,
дзе я шаптаў табе, дзяўчыне,
пра цноту сноў,

i ты даверлiва маўчала,
а я гарэў...
Нам сойка нешта ўсё крычала,
i золак млеў.


* * *

Нiтку часу лёс прадзе,
не зважаючы на Бога...
Я пазнаў сябе, старога,
па кудзелi-барадзе.

Нiтку лёсу смерць парве,
i канцоў ужо не звяжаш...
А пра смерць адно i скажаш:
«Бач, у барадзе жыве!»


* * *

З ночы ў ноч
плятуцца грэшныя сны:
я з тваiх воч
збег у абдымкi вясны.

Кахання песню
мы не дапелi зiмой.
Напрадвеснi
ты мне стала чужой –

завязь жадання 
ахвяравала багам...
Скруха дазвання
лета знiшчыла нам.

Хто вiнаваты –
восень не скажа, не.
Вецер кудлаты
песню за нас дапяе.


* * *

У сiло майго сэрца
ты патрапiла як
i дзеля чаго?..
Знарок цi няўзнак
акрыла яго
гострых ружаў каберцам?

Цi хоць чуеш, як джалiць
вусны твае мой боль 
няўцешна–пякучы?..
Як жа мне з табой,
ружай калючай,
жыць-гаспадарыць?


ЮНАЧАЕ

Смуга дрыготкая 
плыве нямой усмешкай.
На вейках зiхацiць крышталiкамi лёд.
Пагляд вачэй тваiх
з-пад месяцовых стрэшкаў
завеяй белаю ахарашыў сумёт.

Расстанне iгнаруюць
нашы рукi –
не хочаць расчапляцца – ну нiяк!..
Варожка-ноч 
збiрае пацалункi
ў Вялiкае Мядзведзiцы чарпак.


* * *

Выток узнёсласцi нязвычны –
буслiны па-над хатай клёкат 
мне доўжыць мой настрой лiрычны:
жыву паэзiяй высокай.

На чысты аркуш – друкаванкай! –
радкi кладуцца, быццам iх я
бяру гатовымi з буслянкi,
дзе вершамi трызнiць буслiха.

15. 08. 2000 г.


* * *

Густы дзiрван 
прарос праз нашы сэрцы.
I спапялiць яго 
няма ўжо як:
нам жыць не хочацца, 
амаль як i памерцi, –
пайсцi б за небакарай, 
ды хтось задзьмуў маяк.

Аслеплi нашы вочы
й душы ўстылi.
З аўчынку нам 
здаецца Божы свет.
Жывыя кружым мы
скрай продкавай магiлы –
за намi чосыць 
хiжы прайдзiсвет.
Нас душыць прайдзiсвет.

16. 08. 2000 г.
 
         
         
         
         
    Гасцеўню наведалi:    
    Алесь Пашкевiч    
    Вершы. З новай кнiгi «Скiнiя»    
    Генадзь Пашкоў    
    Вершы    
    Лявон Вашко    
    Абы цiха. Апавяданне    
    Аксана Спрынчан    
    Вершы    
    Алесь Масарэнка    
    Адзiнокi. Прыпавесць